Polskie miasta duszą się smogiem – jak temu zaradzić?

Polskie miasta duszą się smogiem – jak temu zaradzić?

Smog to zjawisko atmosferyczne spowodowane przedostawaniem się do atmosfery toksycznych substancji, jakie powstają na skutek działalności człowieka. Problem ten w mniejszym lub większym stopniu dotyka wszystkich regionów wysoko rozwiniętych gospodarczo – gęsto zaludnionych, uprzemysłowionych, z rozbudowaną siecią komunikacji. Obecnie podejmuje się jednak szereg działań mających na celu ograniczenie szkodliwego wpływu cywilizacji na środowisko naturalne. Niestety, Polska wciąż należy do pierwszej 30 najbardziej zanieczyszczonych państw na świecie. 

Czym dokładnie jest smog?

Na smog składają rozmaite substancje chemiczne emitowane do atmosfery jako skutek uboczny działalności człowieka. Należą do nich tlenki azotu, węgla i siarki, sadza, a także pyły zawierające metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i dioksyny. Przy niesprzyjającej pogodzie zanieczyszczenia osiadają w najniższych warstwach atmosfery. Mają one bardzo niekorzystny wpływ na środowisko. Najbardziej niebezpieczne z punktu widzenia ludzkiego zdrowia są tzw. pyły zawieszone o najmniejszej średnicy ziaren (nie większej niż 2,5 μm – oznaczane symbolem PM 2,5), zawierające m.in. kancerogenny benzo(a)piren. Takie drobiny z łatwością osadzają się w płucach i przedostają do krwiobiegu.

Ze względu na warunki powstawania i skład chemiczny wyróżnia się dwa rodzaje smogu:

  • londyński – charakterystyczny dla umiarkowanej strefy klimatycznej, powstający w okresie jesienno-zimowym, składający się głównie z pyłów, sadzy, tlenków azotu, siarki i węgla,

  • kalifornijski – typowy dla stref subtropikalnych, powstający w miesiącach letnich, złożony głównie z azotanu nadtlenku acetylu, aldehydów oraz ozonu – związków, które pod wpływem silnego nasłonecznienia powstają z tlenków węgla i azotu oraz węglowodorów.

W Polsce mamy do czynienia głównie ze smogiem londyńskim.

Główne przyczyny powstawania smogu 

Smog wytwarza się przede wszystkim w trakcie nieefektywnego spalania paliw, zwłaszcza niskiej jakości. Do takiego zjawiska może dochodzić przy okazji:

  • ogrzewania pomieszczeń przestarzałymi urządzeniami,

  • emisji spalin pojazdów silnikowych,

  • funkcjonowania zakładów przemysłowych.

W Polsce nasilone zjawisko smogu występuje w sezonie grzewczym. Substancje szkodliwe, które zanieczyszczają atmosferę, pochodzą głównie z opalanych węglem pieców i lokalnych kotłowni węglowych. Większość z tych urządzeń liczy sobie dekady i działa według starych technologii. Sytuację pogarszają towarzyszące temu stanowi rzeczy okoliczności:

  • polskie prawo dopuszcza stosowanie kiepskiej jakości węgla – mało wydajnego (trzeba użyć jego znacznych ilości do wytworzenia ciepła), z którego powstaje wiele substancji toksycznych w procesie spalania,

  • wiele osób spala w starych piecach śmieci, w tym odpady plastikowe czy gumowe,

  • alternatywne, ekologiczne metody ogrzewania w oparciu o odnawialne źródła energii wciąż nie cieszą się dużą popularnością,

  • bardzo wiele budynków w kraju nie ma dostatecznej izolacji cieplnej.

Powyższe problemy odpowiedzialne są za powstawanie około 45% szkodliwych związków w powietrzu nad terenem kraju. Kolejnym źródłem polskiego smogu jest przemysł, który generuje około 20% pyłów. Za naczelnych winowajców uważa się zakłady przerobu półproduktów uzyskanych w rafineriach huty metali. Bardzo szkodliwa dla środowiska okazuje się także działalność przemysłu odzieżowego. 

Pozostałe źródła smogu w Polsce

Jednym z największych na świecie zagrożeń dla środowiska jest transport drogowy, będący źródłem smogu w rejonie wszystkich gęsto zaludnionych miast oraz ruchliwych tras. W Polsce pojazdy spalinowe odpowiadają za około 10% zanieczyszczeń. Wytwarzają w szczególności tlenki siarki i azotu. Podobny udział procentowy w powstawaniu zjawiska smogu w naszym kraju ma produkcja energii elektrycznej.

Źródeł substancji, które zanieczyszczają atmosferę, jest znacznie więcej, choć mają one mniejszy wpływ na tworzenie się chmury smogu nad Polską. Na przykład, jednym z powodów skażenia powietrza jest działanie gospodarstw rolnych, a konkretnie tych, które stosują nawozy azotowe. Przyczyniają się one do powstawania zaledwie 2% zanieczyszczeń, ale tak zasilają toksyczną mieszaninę, którą wdychamy w sezonie jesienno-zimowym.

Polskie powietrze skażone jest najbardziej późną jesienią i zimą ze względu na panującą w tym czasie pogodę. Nie jest ona jedyną okolicznością, która sprzyja powstawaniu smogu. Równie istotne jest ukształtowanie terenu – znacznie trudniej jest się oczyścić atmosferze nad miastami położonymi w obniżeniach terenu (takimi, jak np. Kraków). Innym problemem jest przenoszenie się zanieczyszczeń z jednego obszaru na inny, m.in. na skutek działania wiatru.

Stan powietrza w Polsce na tle innych krajów

Problem smogu w Polsce powoli regulowany jest za sprawą unijnych przepisów. Rośnie świadomość ekologiczna Polaków i część z nas zaczyna dokonywać świadomych wyborów mających na celu ograniczenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Jednocześnie jednak rozwój cywilizacji postępuje nadal, a nowe źródła zanieczyszczeń pojawiają się szybciej niż pozbywamy się dotychczasowych.

Polska od lat pozostaje w niechlubnej czołówce państw europejskich o najwyższym stopniu skażenia powietrza. Dwukrotnie przekracza ono określone przez Światową Organizację Zdrowia normy stężenia substancji szkodliwych dla ludzi. W niektórych miejscowościach, np. Żywcu czy Rybniku, parametry te są jeszcze wyższe – w szczytowych okresach sezonu grzewczego przekraczają normy o 3000%! 

Spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie 36 to miasta polskie. Według statystyk, w powodu zatrucie smogiem w Polsce umiera rocznie około 45 tysięcy osób. Dla porównania, w tym samym czasie wypadkach samochodowych giną 3000 osób. Te liczby powinny skłonić nas do refleksji. W końcu zjawisko powstawania smogu w znacznej mierze zaczyna się od naszych indywidualnych wyborów.

Skutki długotrwałej ekspozycji na smog

Smog to zjawisko widzialne gołym okiem. Z pewnością każdy mieszkaniec dużego miasta miał okazję dostrzec gęstą, szarą mgłę, jaka późną jesienią czy zimą, w wilgotne, bezwietrzne dni, unosi się nisko nad ziemią. Powodem, dla którego nie wszyscy traktują problem zanieczyszczenia powietrza odpowiedzialnie, może być brak świadomości, w jaki sposób smog oddziałuje na ludzki organizm. 

Nieczęsto zdarza się, by skutki obecności smogu były odczuwalne natychmiast. W latach 50. w Londynie, z powodu komplikacji oddechowych wywołanych wyjątkowo złym stanem powietrza, w ciągu kilku dni zmarło około 12 tysięcy osób. Rzadko jednak dochodzi do takich katastrof. Smog wyniszcza nasze zdrowie stopniowo, przyczyniając się do rozmaitych chorób i problemów zdrowotnych, takich jak:

  • bóle głowy,

  • alergie,

  • astma,

  • POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc),

  • nowotwory płuc,

  • choroba niedokrwienna serca,

  • zawał serca,

  • zaburzenia płodności,

  • udar mózgu,

  • choroba Alzheimera (i inne choroby neurodegeneracyjne),

  • zaburzenia i choroby psychiczne (depresja, schizofrenia).

Problem smogu dotyka głównie osoby starszych, o osłabionej odporności, ale także najmłodsze (wdychanie zanieczyszczonego powietrza może nawet powodować zaburzenia rozwoju intelektualnego dzieci!), w tym te, które dopiero mają przyjść na świat. Liczne badania potwierdzają, że ekspozycja na smog w przypadku kobiet ciężarnych może prowadzić do poważnych, nieodwracalnych uszkodzeń płodu.

Skutki działania smogu odczuwamy także w sposób pośredni. Zanieczyszczone powietrze stopniowo degraduje środowisko naturalne. Wywołuje choroby roślin i zwierząt, przyczynia się do wzrostu poziomu substancji toksycznych w glebie. W konsekwencji na nasze stoły trafia skażona żywność. Wkrótce może w ogóle zacząć jej brakować. Jeśli aktualna sytuacja nie ulegnie poprawie, za kilka dekad zniszczone zostaną całe ekosystemy. 

Jak radzić sobie z problemem smogu?

Czy można uchronić się przed szkodliwym działaniem smogu tam, gdzie jego stężenie przekracza dopuszczalne normy? Na pewno powinniśmy wzmacniać odporność poprzez prawidłowo zbilansowaną dietę, bogatą w związki o właściwościach antyoksydacyjnych. Niestety, w obszarach zanieczyszczonych musimy unikać aktywności fizycznej na „świeżym” powietrzu, ponieważ podczas wysiłku dochodzi do intensywniejszej wymiany gazowej. 

Prawdę mówiąc, powinniśmy w ogóle ograniczać do minimum przebywanie na zewnątrz. W pewnym stopniu skutecznym rozwiązaniem jest także noszenie dobrej jakości masek antysmogowych. Nie chronią one jednak przed najdrobniejszymi pyłami, korzystanie z nich często jest niewygodne, a w przypadku osób z ograniczoną wydolnością oddechową – wręcz niewskazane. 

Pamiętajmy, że smog przedostaje się także do naszych domów. Monitorujmy stan powietrza (pomocne są czujniki smogu albo informacje publikowane na bieżąco na stronach internetowych poświęconych stanowi powietrza) i w czasie jego pogorszenia, unikajmy otwierania okien. Osoby mieszkające na terenach o dużym stopniu skażenia powinny zaopatrzyć się w dobry oczyszczacz powietrza.

Oczyszczacze powietrza to urządzenia wyposażone w zaawansowane filtry, które zatrzymują cząsteczki w zakresie wielkości od 0,003 μm do ponad 10 μm, a zatem nie tylko pyły zawieszone (w tym – z dymu papierosowego), ale też zarodniki grzybów i pleśni, alergeny roztoczy, a nawet niektóre bakterie i wirusy. Dodatkowo oczyszczacze powietrza, takie jak np. INZENI AP6006, wyposażone są w:

  • jonizator powietrza (niweluje szkodliwe działanie urządzeń elektrycznych),

  • lampę UV (wspomaga oczyszczanie powietrza z patogenów),

  • czujnik smogu

Wybierając oczyszczacz Inzeni AP6006, możesz być pewien jego jakości i użyteczności:

  1. System kontroli jakości powietrza – by w razie potrzeby zwiększyć swoją moc i szybko oczyścić powietrze.

  2. Nocny tryb pracy – bo jeżeli ma stać w sypialni to urządzenie powinno pracować maksymalnie cicho.

  3. Sterowanie – dzisiaj sterowanie za pomocą aplikacji to standard z wieloma funkcjonalnościami (informacje o jakości powietrza, konieczności wymiany filtra)

Ale przede wszystkim, zobaczysz, ile zyskasz oddychając czystym powietrzem, chroniąc siebie i swoją rodzinę przed negatywnymi konsekwencjami smogu. A o smogu słyszymy w ostatnich latach coraz więcej i szybko się to nie zmieni. Dlatego świadomość zagrożenia jest bardzo ważna. Stąd komunikaty o poziomie zanieczyszczenia powietrza i akcje społeczne naświetlające problem. To jednak proce długofalowy. A my… potrzebujemy rozwiązania na tu i teraz. Dlatego we własnym zakresie, jeżeli to tylko możliwe zadbaj o powietrze w swoim domu.

Komentarze...